Selasa, 01 Maret 2016

BAB V


PETHIKAN SERAT JONGKO JAYABAYA



Raden Ngabehi Ronggowarsito (1802 - 1873 ) saka Keraton Surakarta Hadiningrat, nalika kaprentah dening Pakubuwana (PB) VI - PB IX. Yaiku :
1.    Pujangga Panutuping Keraton Surakarta Hadiningrat.
2.    Sastrawan
3.    Budayawan
4.    Peramal

Pethikan Serat Jongko Joyoboyo tulisan ngenani Ramalan Joyoboyo (Prabu ing Kediri), atur pengiring kapethik dening KRT. KERTANEGARA ing Ngayogyakarta saka kumpulan serat-serate swargi RM. SOSROKARTONO ing Bandung arupa perangane kang pungkasan, dimuat dening Harian Buana Minggu mulai Desember 1998. Wasana sumanggakaken :

117.     Besuk yen ana kreta lumaku tanpa turangga
Tanah Jawa kalungan wesi
Prau lumaku ing nduwur awang-awang
Kali gedhe ilang kedhunge
Pasar ilang kumandilange
Bocah wadon ilang wirange
Yaiku mretandhani tekane jaman
Kababare Jongko Joyoboyo wis amrepeki

118.    Rawa dadi bera
Iblis hanjalma manungsa
lblis mendhilis
Manungsa sara
Jaran doyan sambel
Kreta rodha papat setugel
Wong bener thenger-thenger
Bejane sing lali, bejane sing eling
Nanging isih beja sing eling Ian waspada

119.     Akeh barang lumebu luweng
Akeh wong kaliren Ian wuta
Ora duwe wirang amarga kepeksa
Wong tuku ngglenik sing dodol
Sing dodol akal akeh

120.    Mula den titenana
Samongso Tanah Jawa mengku
Ratu wis ora mbapa
Titikane nganggo kethu bengi
Asesilih ratu bengi
Pengapesane wanita ayu ngiwi-iwi
Ajejuluk sarwa agung edi

121.    Adhepe pondok tan karuwan keblate
Mula ywa ngerti jangkane zaman
Abandha-abandhu nanging ora duwe
Titihane turanggo asikil lima cacahe
Ulese kaya pasuryane Baladewa
Yen nitih ing wetenge turonggo

122.    Ratu digdaya tan tedhas
Tapak paluning pandhe, sisaning gurenda
Nanging apese mungsuh setan thuyul ambregudhul
Bocah cilik-cilik pating pendelik
Ngrubungi omah surak-surak kaya nggusah pitik
Ratune atine cilik
Angundhamana bala sabrang sing doyan asu

123. Pantes yen apeparab bupatine prang
Sing wani bakal wirang
Yen nglurug tanpa bala
Digdaya tanpa aji apa-apa
Lamun menang tan ngasorake liyan
Sugih tan abebandha
Umbul-umbule warna jenang gula klapa
Tinengeran gambare raja kaya
Disusuli swarane bendhe waja

124.    Patine nunggu sabda bupatining prang Bathara Indra
    Sinabda mati tan kena mimis, tan kena penggawe ala
Nanging cures ludhes merga lemes
Kretegan bayu Priyangan

Sinendhal sinambi miring
Patine merga kecepit sekiling daging

125. Yen sira nyebut asmane
Mesthi dadi rame
Asmane bisa ngramekake
Sing rame ya sing kesinungan Iblis Wewe

126. Yen krungu asmane
Akeh kang padha gething
Yen kenal padha nyandhing
Bisa krasa digdaya tanpa aji keling
Apindha manungsa digidaya kaya Baruklinthing

127. Ana janma ngaku-aku dadi ratu
Duwe bala Ian prajurit
Negarane ambane saprowolon
Ageme godhong pring anom
Atetenger kartika paksi
Nyekel gegaman uleg wesi lambung
Pendhereke padha nyangklong once
Gineret kreta tanpa turangga
Nanging kaobah osikake swara gumrenggeng
Pindha tawon gung
Sing nganglang Gathutkaca kembar sewu
Sumsume iwak lodan munggah ing daratan


128. Tutupe warsa Jawa
Lunga luwarsa srani nganem-nem
Amarga tutup kuwali lumuten
Kinepung Iumut seganten

129. Iku balane semut ijo
Kang kelangan ngangrang
Sapta linuweng ing sumur jalatundha
Kang kebak isi baya
Iku tandhane praptane zaman
Zaman wong padha dadi priyayi
Senenge wong jahat, susahe wong becik.

130. Akeh sing kudhung kwali lumuten
Padha kapikul katut
Janji menehi pangkat drajat
Malah ngajak mlarat
Pintere micara, sing bener digawe ala
Badan mati pinggir kali
Tanpa sirah amung gembung

131. Lenggahe Ratu ngaku-aku
Bebarengan zaman angkara murka
Samsaya ndadi
Kana-kene samsaya bingung
Akeh wong kabithuk melu
Lumebu ing jurang
Kawula wani bendara
Buruh wani juragan
Juragan dadi mapan
Sing asmara suwe-suwe akeh bala
Wong pinter diinger-inger
Wong ngerti padha mangan ati

132. Bandha dadi memala
Pangkat dadi pikat
Sing menang padha sewenang-wenang
Rumongso menang
Sing kalah, sing ngalah kabeh rumongso salah.
Pepatihe kepala judi
Sing ati suci padha dibenci
Sing jahat penjilat tur oleh drajat
Sing maling thenguk-thenguk nemu kethuk
Pitik angrem sak nduwure pikulan

133. Begal padha ndugal
Kampak padha kepak-kepak
Wong momong mitenah sing diemong
Wong njaga nyolong sing dijaga
Wong njamin jaluk dijamin
Merga dadi korbane sing jahat, sing jahil
Wong cilik kepencil

134. Mbesuk yen ana perang saka wetan - kulon - lor - kidul
Wong becik sangsaya sangsara lan mbendhul
Sing weruh kebubuh
Sing ora weruh sangsaya ketutuh
Wong jahat padha seneng mragat

135. Akeh laknat, akeh pengkhianat
Anak mangan bapak
Sedulur ngarah sederek
Guru padha satru
Buruh dadi mungsuh
Kana-kene padha ngumbar angkara murka

136. Akeh udan salah mongso
Akeh prawan tuwa, akeh randha meteng
Akeh bayi tanpa Bapa
Agama akeh sing nantang
Kamanungsane akeh sing ilang
Omah suci padha dibenci, omah ala padha dipuja
Wanodya padha wani ing ngendi-endi

137. Wanita angger wanita jebul kelangan laki
Laki mati tan karuwan ujare tan karuhan dinane
Akeh pati tanpa slametan
Modin padha ngungsi marga wedi mati
Sing ngurusi wong mati malah digawe mati

138. Ana wong tapa ageng
Muncul satengahe Gunung Kendheng
Angrasuk busana ireng
Ambiyantu sing dirubung thuyul nggereng
Pandhita iku ajejuluk candra siji Jawa

139. Adedagang carang klambi udeng lawe wenang
Disuyudi wong lanang sepirang-pirang
Nanging umure tan panjang
Namung sawarsa Jawa Bang
140. Polahe wong Jawa kaya gabah den interi
Endi sing bener, endi sing sejati
Para tapa padha ora wani
Padha wedi nggiyarake piwulang adi
Salah-salah nemahi pati

141. Banjir bandhang ana ngendi-endi
Gunung njeblug tan anjarwani tan angimpeni
    Gethinge kepati-pati marang Pendhita kang pati geni
Marga wedi kawiyak wadine, sapa sira sing sayekti

142. Pancen wolak-wailik ing jaman
Amenangi jaman edan, ora edan ora kumanan
Sing waras padha nggagas, wong tani padha ditaleni
Wong dora padha ura-ura
Beja-bejane sing lali, isih beja sing eling Ian waspada

143. Ratu ora netepi janji, musna kuwasa Ian prabawane
Akeh omah nduwur kudha
Wong padha mangan wong
Kayu gligan Ian wesi iya padha doyan
Dirasa enak kaya roti bolu
Yen wengi padha ora bisa turu

144. Sing edan padha bisa dandan
Sing mbangkang padha bisa nggalang
Gedhong magrong-magrong

145. Wong dagang barang sangsaya laris bandhane ludhes
Akeh wong mati kaliren sisihing panganan
Akeh wong nyekel bandha sing uripe sangsara

146. Wong waras lan adil uripe ngenes Ian kepencil
Sing ora bisa maling digething
Sing pinter duraka dadi kanca
Wong bener sangsaya thenger-thenger
Wong salah sangsaya bungah-bungah
Akeh bandha musna tan karuwan larine
Akeh pangkat Ian drajad padha minggat
tan karuwan sebabe

147. Bumi sangsaya suwe sangsaya mengkeret
Sak kilan bumi dipajeki
Wong wadon nganggo penganggo lanang
    Iku mertandani yen bakal nemoni wolak-walik ing jaman

148. Akeh janji ora ditepati
Akeh wong nglanggar sumpahe dhewe
Manungsa padha seneng ngalap
Tan nindakake ukume Allah
Barang jahat diangkat-angkat barang suci dibenci

149. Akeh manungsa ngutamakake royal
Lali kamanungsane,
Lali kabecikan
Lali sanak lali kadhang
Akeh Bapa lali anak, akeh anak nundhung biyung
Sedulur padha cidra, kulawarga padha curiga
Kanca dadi mungsuh, manungsa lali asale

150. Ukuman ratu ora adil
Akeh pangkat jahat, jail kelakuwan padha ganjil
Sing apik padha kepencil, akarya apik menungsa isin
Luwih utama ngapusi

151. Wanita nglamar priya, isih bayi padha mbayi
Sing priya padha ngasorake drajade dhewe
Wegah makarya kepengin urip kaya raja
Ngumbar hawa nepsu nguja angkaramurka
Nggedheake duraka, wong apik ditampik
Wong jahat munggah pangkat
Wong agung kesinggung, wong ala pinuja puja
Wanita ilang kawanitane
Wong lanang ilang kaprawiirane

152.    Akeh jago tanpa bojo, wanita padha ora setya
Laku sedheng jare gagah, akeh biyung adol anak
    Akeh wanita adol awak, bojo ijol-ijolan jare jempolan.

153.    Wong wadon nunggang jaran
Wong lanang nunggang pelangi
Randha sanga lara, prawan sanga lima


154. Akeh wong adol ngelmu, akeh wong ngaku-aku
Njaba putih njerone dadhu
Ngaku suci sucine palsu
Akeh bujuk akeh lajuk.

155.    Wektu iku akeh dandhang diunekake kuntul
Wong salah dianggep bener
Pengkhianat nikmat durjana saya sempurna
Wong mulya dikunjara

156.    Sing curang garang, sing jujur kojur
Wong dagang kepalanggrang
Wong judi ndadi
Akeh barang-barang haram

157.    Wong golek pangan pindha gabah den interi
Sing kebat kliwat, sing kasep kepleset
Sing gedhe rame tanpa gawe
Sing cilik keceklik, sing anggak kelenggak
Sing wedi padha mati
Nanging sing ngawur padha makmur
Sing ngati-ati padha sambat kepati-pati.

158.    Cina olang aling keplantrang dibandhem nggendring
    Melu Jawa sing padha eling, sing tan eling miling-miling
Mloya-mlayu kaya maling kena tuding
Marga tinggal padha digething
Eling aywa mulih padha manjing
Akeh wong ijir akeh centil
Sing eman ora keduman sing keduman ora eman

159.    Selot selote yen besuk ngancik tutuping tahun
Sinengkalan Dewa Ngasta Manggalaning Ratu
Bakal ana dewa ngejawantah apengawak manungsa
Apasuryan padha Bathara Kresna
Awatak Baladewa agegaman Trisula Wedha
Jinejer wolak waliking jaman
Wong nyilih mbalekake, wong utang mbayar
    Utang nyawa nyaur nyawa, utang wirang nyaur wirang

160.    Sadurunge ana tetenger lintang kemukus
Dawa ngalu-alu tumanja
Ana kidul wetan bener, lawase pitung bengi
Parak esuk bener ilange Bathara Surya jumedhul
Bebarengan sing wis mungkur
Prihatine manungsa kalantur lantur
Iku tandhane putra Bathara Indra wus katon
Tumeka ing arcapada ambebantu wong Jawa

161.    Dununge ana sikile redi Lawu sisih kidul kulon
Wetane Bengawan Banyu
Adhedhukuh pindha Raden Gatutkaca
Arupa pagupon dara tundha tiga
Kaya manungsa sing angleleda.

162.    Akeh wong sing dicokot lemut mati
Akeh wong sing dicokot semut sirna
Akeh swara aneh tanpa rupa
Bala prewangan makhluk halus
Padha baris padha rebut bebener garis
Tan kasat mata tan arupa
Sing mandhegani putrane Batara Indra
Agegaman Trisula Wedha
    Momongane padha dadi nayaka, perange tanpa bala
Sekti mandraguna tanpa aji-aji

163.    Apeparap pangeraning prang tan pakra anggone nyandhang ning iya bisa nyembadani ruwet renteging
Wong sapirang-pirang sing padha nyembah reca ndaplang
Cina eling syeh-syeh kabeh pinaringan sabda
Hiya gidrang-gidrang.

164.    Putra kinasih swargi, kang jumeneng gunung lawu
    Hiya kyai Bathara Mukti, Hiya Kresna, hiya Harumurti
Mumpuni sakabehing laku
Nugel tanah Jawa kaping pindho
Ngerehake jin setan
Kumara prewangan para lelembut kabawah prentah
Saekapraya kinen ambantu manungsa Jawa
Padha asesanti Trisula Wedha,
Landhepe priniji suci, bener-jejeg-jujur;
Kadherekake Sabdopalon lan Nayagenggong.

165. Pendhak sura mbanguntapa
Kumara kang wus katon nebus dosane
Kaadhepake ngarsane sang kuwasa
Isih timur keceluk wong tuwa
Paringane Gathutkaca sayuta.

166. Idune idu geni, sabdane malati
Sing mbregendul mesthi mati
Ora tuwa enom padha dene bayi
Wong ora ndayani
Nyuwun apa wae mesthi sembada
Garis sabda ora gantalan dina
Beja bejane sing yakin lan tuhu setya sebdanira
Tan karsa sinuyudan wong sak tanah Jawa
Nanging mung pilih-pilih sapa.

167.Waskitha pinda dewa, bisa nyumurupi lahire mbah ira, buyutira, canggahira, pindha lahir bareng sedina, ora bisa diapusi merga bisa maca ati
Wasis wegig waskitha
Ngerti sadurunge winarah
Bisa pirsa mbah-mbahira, ngawuningani jantraning jaman
Jawa ngerti garise siji-sijining umat
Tan kewran sasuruping jaman.

168. Mula den upadinen sinatriya iku
Wus tan bapa tan bibi, lola wus aputus wedha Jawa
Mung angendelake trisula
Landhepe trisula pucuk ampuh gegawe
Gegawe pepati utawa utang nyawa
Sing tengah sirik gawe kapitunaning liyan
Sing pinggir-pinggir tolak colong jupuk winanda

169.    Sirik den wenehi ati, malati bisa kesiku, senenge anggodha ajejaluk cara nistha
Ngertiya yen iku coba aja kaina
Ana begja begjane sing den pundhuti
Ateges jantrane kaemong sira sabrayat

170.    Ing ngarsa begawan, dudu pandhita sinebut pandhita
Dudu dewa sinebut dewa
Kaya manungsa kinen anggep manungsa

Sing seje daya den jarwakake kanthi jlentreh
Gawang-gawang terang ndrandhang.

171.    Aja gumun aja ngungun, hiya iku putrane Bathara Indra
Kang pembayun tur isih kuwasa nundhung setan
Tumurune tirta brajamusthi pisah kaya ngundhuh
Hiya siji iki kang bisa paring pituduh
    Marang jarwane jangka kalaningsun, tan kena den apusi
Marga bisa manjing jroning ati
Ana manungsa kaiden ketemu
Uga ana janma sing durung mangsane
Aja sirik aja gela iku dudu wektunira
Ngango simbul ratu tanpa makutha
Mula sing menangi enggala den leluri
Aja kongsi jaman kendhang
Madhepe den marikelu, beja bejane anak putu.


172.    Iki dalan kanggo sing eling lan waspada
Ing jaman Kalabendu Jawa
Aja nglarang dalem ngleluri wong apengawak dewa
Dewa apengawak manungsa
Sing malang-malangi bakal cures ludhes
Sak braja jalma kumara
Aja-aja kleru pandhita samudana
Larinen pandhita asenjata trisula wedha
Iku hiya paringaning dewa.
173.    Nglurug tanpa bala, yen menang tan ngasorake liyan
Para kawula padha sukasuka
Marga adiling pangeran wus teka
Ratune nyembah kawula, angagem Trisula Wedha
Para pandhita hiya padha muja,
Hiya iku momonganne kaki Sabdopalon
Sing wis adu wirang
Nanging kondhang genah kacetha kanthi njingglang
Nora ana wong nggresula kurang
Hiya iku tandhane Kalabendu wus minger
Genti wektu jejering Kalamukti
Andayani indering jagad raya padha asung bekti

Cukup semene Simbah anggone nulis Pethikan Serat Jongko Joyoboyo. Wasana nyuwun pangapunten menawa ana klera­klerune Simbah.

1 komentar:

  1. Slot Machines & Casinos - JT Hub
    Check out the 밀양 출장샵 JTG website for complete 세종특별자치 출장샵 Slot Machines and Casinos information including game The casino 나주 출장샵 offers three 남양주 출장마사지 types of slot machines: single 양산 출장샵 or 3-reel,

    BalasHapus